Trai” làng quan họ”  nhớ về hương

“hoa sữa”

                                                     Huy Thắng

          Hồi này tôi luôn có dịp gặp nhà thơ Nguyễn Phan Hách. Khi thì ở nhà Vũ Từ Trang, nơi tụ họp văn chương, bè bạn, khi thì cùng trên đường về một nơi nào đó xa Thành phố. Nhưng thừơng là ở căn hộ của ông sau chùa Bát Tháp, trong một con ngõ nhỏ khó tìm khuất trên phố Đội Cấn. Tôi ở khu Núi Trúc, ngỡ xa nhưng nếu xuyên qua một con đường tắt  thì sang nhà ông cũng rất gần. Đến ông thì chỉ toàn chuyện vui.

         Đã vào tuổi “ xưa nay hiếm ” nhưng gặp ông luôn nghĩ ông còn trẻ vì quần áo lúc nào cũng tươm tất, thoảng mùi nước hoa đắt tiền, mái tóc loà xoà che hết mặt  Ai trách ông làm dáng ,  ông không tự ái hay đỏ mặt mà chỉ cười. Ai hiểu sao cũng được.Tất nhiên có lí do. .  Người thân  đi nước ngoài về thường tặng ông những lọ nước hoa đắt tiền. Tội gì không dùng  ...

      . Ấn tượng về  ông  đầu tiên thường là  là nụ cười  rất cởi mở của ông   . Không dễ mấy ai có gương mặt thường  hồn nhiên đến vậy, nhất là ở một người đã cao tuổi.

         Các cụ xưa nói:” Trông mặt mà bắt hình dong”, liên hệ tới nhà thơ  người Kinh Bắc này càng thấy đúng.

        Gương mặt ấy, nụ cười hồn nhiên ấy chỉ có ở người tốt. Tốt ra sao, xin nói sau. Giờ nói về ông ở lĩnh vực văn chương. Nguyễn Phan Hách ,  vào nghề sớm, có lí do, đâu từ lớp năm, lớp sáu gì đó ông đã có cái truyện ngắn nho nhỏ được in trên báo Văn Nghệ, là sự hiếm. Lúc người bưu tá , đem báo biếu và nhuận bút đến, thấy ông còn trẻ con liền bảo:  -  “Nói với bố ra nhận báo biếu và tiền nhuận bút con nhé.” ...

      Nguyễn Phan Hách  được đông đảo quần chúng  biết đến  từ khi có bài hát “ Làng quan họ quê tôi “ được Nguyễn Trọng Tạo phổ nhạc .

     Sông Cầu làm bao xanh/ Ngang lưng làng quan họ/ Những cánh buồm nhớ thương/ Câu ca đầu ngọn gió/... Tháng giêng mùa hát hội/ Áo nâu ướp hương trầm/ Nón thúng quai thao rủ/ Buông dài nếp sống thâm/ ...Cửa đình hồ bán nguyệt/ Chị cả tựa mạn thuyền/ Anh hai ngồi bẻ lái/ Quan họ về trao duyên…

      Những câu thơ đọc mang đầy nhạc cảm như thế hẳn giúp người nhạc sĩ thêm thăng hoa ?.

        Nhưng không chỉ có “ Làng quan họ “ mà khi nói đến thơ Nguyễn Phan Hách  rất nhiều người còn biết và nhớ đến bài thơ “Hoa Sữa “của ông. Không ít  thế hệ sinh viên, những người thiếu nữ từng  chép  bài thơ này trong sổ tay và ngâm nga mãi. Sau ông phải in riêng bài thơ dưới hình thức kiểu bưu ảnh với số lượng khá lớn mới đủ đáp ứng yêu cầu những người yêu thích:

…Tình yêu đầu mang hương sắc mùa thu

Mùi hoa sữa trong áo em và mái tóc

Tình yêu đầu tưởng không gì chia cắt

Vậy mà tan trong sương gió mong manh…

        Bài thơ mang một chút buồn man mác, riêng tư.

        Tôi nhớ một kỉ niệm lần cùng ông và nhà thơ Vũ Từ Trang lên thăm mấy nghệ nhân đoàn quan họ tại nhà nghệ nhân Vũ Tự Lẫm trên Bắc Ninh. Mấy chị quan họ nổi tiếng từ khi mới thành lập đoàn nhưng nay sau mấy chục năm, đã già rồi, gần hết thanh sắc rồi nhưng vẫn còn náo nức lúc đàn phách tấu lên. Khi nhà thơ đưa tặng các bà  thơ,ban đầu các bà hỏi , thơ mới à ?  Khi biết là “ Hoa sữa” thì bà nào bà ấy bảo, bọn này thuộc lòng cả rồi,nhưng cứ  cho chị em chúng tôi mỗi người một bản để  làm  kỉ niệm.”

         Nguyễn Phan Hách là một người  lắm bạn bè. Nhóm này, nhóm khác, mỗi khi đi đâu ,lúc sắp xếp “ nhân sự “ thường thấy tên ông. Đúng là đi  xa mà có ông, , không khí  thấy rộn ràng, vui vẻ lắm. Ấy là bởi ông thật thà, cởi mở, nhường nhịn. Ai trêu trọc gì ông, ông cũng chỉ cười  và chấp nhận.

          Ông thường tâm sự, khi giữ cương vị giám đốc nhà xuất bản Hội nhà văn, ông trăn trở  muốn có một bộ tổng tập thơ của Việt Nam suốt nhiều thế kỉ, tính in trọn bộ cũng ước chừng 30 tập, mỗi tác giả  có thể chọn tới  20 bài, gọi chung là:” Tinh hoa thơ Việt”..Kinh phí từ tiền tài trợ hàng năm của Nhà nước Nhưng tiếc quá, mới ra được ba tập thì ông nghỉ hưu ,và người thay ông không mấy mặn mà ,nên kế hoạch nhằm tôn vinh thơ hay và các nhà thơ nổi tiếng Việt nam, đã không thành. Đến tận những ngày này mà ông vẫn luôn tiếc nuối để lỡ mất một cơ hội ..Là người gần gũi ông , tôi thật sự nhận  thấy ra cáiTâm của ông. Và tôi  mơ hồ rõ ra lí do vì sao, văn chương của ông chưa thật ở hàng đầu, nhiều người khác  tài năng, thậm chí nổi hơn nhiều , nhưng khi vị giám đốc cũ của  nhà xuất bản  Hội nhà văn  về hưu , thì người ta đã  lựa chọn người thay thế  là ông, . Rồi  sau này , khi  ông đến tuổi  nghỉ hưu theo chế độ ,thì nhà xuất bản Dân Trí , lúc tìm người giữ trách nhiệm tổng biên tập  lại mời ông   . .

         , Trước đây,  khi ngành xuất bản chọn trao giải thưởng  hàng năm cho các cuốn sách xuất sắc ở Việt nam,   không  đề cử   mảng  sách văn học .Gần đây Tiểu ban Sách Văn học đã được thành lập  .  Nguyễn Phan Hách tham gia  với cương vị trưởng tiểu ban . Nhà thơ  được các thành viên  trong hội đồng  đánh giá là một người công tâm, khách quan, thẩm định chính xác khi tham gia xét tặng giải thưởng,   Trong mấy  năm liền ,tiểu ban  đã đề xuất, bảo vệ sách của hai nhà văn nổi tiếng giành được giải thưởng của hội đồng rất xứng đáng. Tuy là giải bạc, chưa phải vàng,  nhưng đều được các nhà văn vốn cao tuổi nghiêm khắc  và kỹ tính là nhà văn Hoàng Quốc Hải và nhà văn Nguyễn Xuân Khánh nhận giải vui vẻ,

       . Khi ông nhìn nhận, đánh giá tác phẩm để  đề xuất trao giải thưởng  có  sự khoa học , khách quan , chuẩn xác , và cả sự ưu ái .  Đôi  khi, ở đâu đó  nhìn nhận về tác giả hay tác phẩm nào đó, có người   thường  khe khắt , hoặc cảm tính yêu ghét cá nhân, không công bằng , nên khi đánh giá tác phẩm cũng mất đi cái khách quan.  Nguyễn Phan Hách  quan niệm, chẳng có gì là tuyệt đối  hoàn hảo, phải gạn đục khơi trong để nhìn nhận ,tôn vinh những giá trị thật đôi khi còn bị che khuất

         Khi nhận xét Nguyễn Phan Hách là người chân thật, là có lí do. Có người bảo ông quá thận trọng, nên khi ở cương vị giám đốc nhà xuất bản không mạnh dạn ra cuốn này, cuốn khác. .  Ông  giữ đúng trách nhiệm của mình . Để có quyết định về nó , ông phải hiểu kỹ về nó . Chính ông  là người biên tập các tác phẩm văn học đổi mới nổi tiếng như Nỗi buồn chiến tranh của  Bảo ninh , Mảnh đất lắm người nhiều ma của Nguyễn Khắc Trường , Bến không chồng của Dương Hướng. ..và trước nữa là các truyện ngắn như cánh én báo hiệu mùa xuân văn học đổi mới của Nguyễn Minh Châu...Nhưng có một vài bản thảo khác thì ông phải nói thật : cuốn đó không in  được đâu. ..

         Tính ông thế,  bảo vệ cái gì đúng. Còn những gì quá đà thì phải  thận trọng. Sự thận trọng cần thiết của người làm công tác xuất bản một thời .  Khi thấy ông thật thà giải thích thì mọi người hiểu và thông cảm. . Ai cũng nghĩ tuy ông là nhà thơ nhưng không lơ mơ , ngược lại rất có tính nguyên tắc . Đấy là khi ông  trong cương vị người quản lí.  Nhưng với cương vị người viết văn thì lại khác.Sau  khi ông cho xuất bản các   cuốn tiểu thuyết của mình  : “ Mê cung “ ,“ Người đàn bà buồn “,  , và  nhất là khi tiểu thuyết” Cuồng phong “ ra đời , thì mọi người hiểu thêm về  ông hơn . Ông không như những gì người ta vẫn  tưởng. Ông đầy mạnh mẽ và táo bạo. Có những trang, những chương miêu tả  đầy bạo liệt được viết với nhiều phong cách, khi hóm hỉnh traò lộng, lúc lại thấm đậm trữ tình. Nguyễn Phan Hách đặt ra trong tiểu thuyết của mình câu chuyện về những con người thuộc một gia tộc trải qua bốn thế hệ điển hình luôn vật vã giữa cuộc đời đầy bão táp ,để  thể hiện ý tưởng phản chiếu hiện thực xã hội đầy biến thiên của đất nước. Đọc mà  thấy một Nguyễn Phan Hách  hoàn toàn đổi mới trong văn chương .

       

  

         Nhiều người thường băn khuăn không biết gọi Nguyễn Phan Hách là nhà văn hay nhà thơ. Văn xuôi của ông thì đã ra mắt bạn đọc nhiều . Ông có trên mười cuốn , tiểu thuyết có, truyện vừa có, truyện ngắn có…và có tiếng vang. Nhưng nhiều người lại cho ông là nhà thơ, với các tập  ” Người quen của em “, “ Hoa sữa “  “ Vô tình “ Những ngôi sao tuổi thơ”,” Hạt bụi”....  Chàng trai xuất thân từ vùng quê quan họ  Bắc Ninh khi là nhà thơ là một tâm hồn lãng đãng , mộng mơ , còn khi là  một nhà văn thì là một kho kiến thức về đời sống hiện thực...