- Đó không phải là ngôn ngữ của những người làm nghề quan toà như anh. Hãy giữ tư thế chủ toạ phiên toà.

- Không. Bây giờ anh chỉ là thằng bé, bé bỏng tội nghiệp, làm nũng mẹ, vòi vĩnh em… Và em cũng đừng làm quan toà xử án anh.

- Đứng dậy, không phải quỳ, ra chiếc canapee kia ngồi xa em ra.

- Không lẽ em hoàn toàn dứt tình…

- Sợi dây vẫn nằm trong tay em. Dứt hay nối là tuỳ ở anh…

Bây giờ để em pha trà thết khách. Chẳng lẽ khách đến nhà không mời ngụm nước hay sao? Phải, thuốc là đây, hút đi! Ta chuyện trò đúng phép xã giao lịch sự nhé… Thời tiết hôm nay thế nào? Lạnh, à, vâng lạnh. Rét đầu mùa. Dạo này bên anh có vụ án nào đặc biệt. Anh ngồi ghế chánh án hay công tố uỷ viên. Bị can có điều gì oan ức? Có thằng nào cơ hội, hèn nhát, độc ác bất lương, nhưng chiểu theo luật thì nó lại vô can. Anh muốn trị nó mà không được. Anh thề cả đời anh sẽ để tâm tiêu diệt chúng. Nhưng chúng đông lắm mà lại hợp pháp. Chúng đâu dại khờ ăn cắp ăn trộm đánh người để anh tống nó vào tù. Nó bỏ tù các anh thì có…

- Kìa em, giờ phút này chỉ có tình yêu.

- Giờ phút nào cũng là giờ phút của tình yêu cả. Dòng tình yêu cũng như dòng thời gian không điểm xuất phát, không nơi kết thúc… Chứ không phải riêng giờ phút này trong không gian căn phòng lạnh run giữa cơn gió bấc đầu mùa.

- Anh hiểu…

- Nhưng không hành động.

- Cuộc đời bao gồm một số quy ước, ước lệ, điều luật mà ai cũng phải theo. Những vấn đề của lịch sử để lại, phải chấp nhận, rồi tìm cách thích nghi dần.

- Hay quá, để em minh hoạ cho lý luận khái quát ấy. Cô vợ tỉnh lẻ của anh kết hôn trước đây là vấn đề của lịch sử để lại, phải chấp nhận, em phải tìm cách thích nghi dần. Ha ha…

Thôi, anh đi đi… Uống trà và hút thuốc rồi, chủ không có gì thất lễ với khách. Đừng bao giờ đến đây với cái mớ lý luận ban nãy của anh nữa. Đi đi… Nếu không em dắt tay ra cửa bây giờ. Em hay nổi nóng bất thần, anh biết đấy. Để cái việc ấy xảy ra chẳng vui vẻ vì cho cả hai bên.

Kháng đứng bật dậy, xe lui ra cửa nhớn nhác sợ hãi như thằng ở bị bà chủ đuổi đánh.

- Anh ngoan lắm. Thế thế… phải rồi.

Trinh cầm quả đấm cửa từ từ khép lại khi Kháng đã ra phía ngoài.

Không… em không muốn, không bao giờ em muốn như thế này. Ngay sau đây em sẽ gieo mình xuống giường khóc gọi tên anh, nhưng đời có những “điều luật” phải thực hiện. Anh Kháng, sợi dây vẫn nằm trong tay anh. Dứt hay nối là ở anh. Em yêu anh, nhưng chỉ yêu một mình anh, không thể yêu thêm cái “sản phẩm của lịch sử để lại” ấy. Ông quan toà chuyên đi xử án cho người, những tội phạm hình sự, những vụ án ly dị… sao không xử “vụ ly dị” cho chính mình?

Kháng loạng choạng chới với trong cơn gió lạnh ào đến. Trinh nghiến răng xập mạnh cửa như xập lưỡi máy chém. Tiếc rằng chẳng có đầu ai rơi ra cả, mà lại chính là đầu và thân của người vừa điều khiển máy chém vật vã trên giường.

*

* *

Tiếng chim bông lau vàng ríu rít ngoài vườn Cổ phong vọng vào cửa sổ đẫm sương mai làm cô bé thức dậy.

- Bố mẹ ơi! - Cô gọi - Đến giờ chưa?

- Mau lên! Anh Dục mặc quần áo mới xong rồi đây này.

Cô bé rửa mặt cuống quýt. Bà Đức Hạnh giúp con thay đồ. Váy xanh xếp nếp, áo trắng, khăn quàng đỏ. Bím tóc cài hoa, đầu đội mũ chào mào lệch.

- Anh Dục, đổi khăn cho em. Khăn em không có viên vàng kim tuyến.

- Anh là cấp chỉ huy Liên đội, khăn mới có viền chứ. Giống như quân hàm tướng mới có viền óng ánh.

- Ứ ự…

- Không được - bà Đức Hạnh nghiêm khắc. Quàng khăn phải đúng nghi thức Đội.

- Thế cho em đeo cái lon ba vạch vàng kia vậy.

- Con là đội viên thường, đeo thế công an không cho vào Hội trường đâu.

Chiếc Pôbêđa phóng veo veo đưa cả gia đình vào Nhà khách chính phủ. Hôm nay có cuộc tiếp tân ngài Tổng thống một nước thế giới thứ ba. Vị yếu nhân chính phủ quen thân xoa đầu Dục, Trinh:

- Anh chị có hai đứa cháu ngoan quá. Chúng là tương lai của đất nước, chủ nhân ông thời đại sau này. Chúng thật sướng, sinh ra và lớn lên dưới chế độ mới, đời thênh thang phơi phới thẳng đường đi lên. Không như anh em mình xưa trầy trật mò mẫm đi tìm lý tưởng. Đến đời các cháu lớn lên, đất nước mình nhất định sẽ sánh vai được với các cường quốc năm châu.

Ngài tổng thống da đen chỉ ngoài ba mươi tuổi, ôm Trinh khi bé tặng hoa. Ngài hôn rất lâu để các phóng viên quay phim chụp ảnh.

- Ê liên đội trưởng, khăn viền vàng thua em rồi nhé - Lúc ra về Trinh đắc thắng - EM được hẳn tổng thống ôm hôn cơ.

- Ai bì với con gái.

Tấm ảnh vị tổng thống ôm hôn thật quý. Với thời gian, khi nền ngoại giao của đất nước mở rộng, thì những tấm ảnh kiểu như thế ngày càng nhiều. Chạy ra cầu thang máy dâng hoa vị Chủ nước cộng hoà. Quàng khăn đỏ lên vai ngài nguyên thủ quốc gia. Đứng hát chào mừng vị thủ tướng…

Những phút giây đẹp đẽ ấy vĩnh viễn thành quá khứ khi con chim non đã lớn. Không ai cho một cô gái trưởng thành bén mảng đến ôm hôn ông tổng thống nào nữa. Chỉ còn những tấm ảnh toả ánh sáng vinh quan một thời…

Trinh vào Đại học Kiến trúc. Cũng như lần xưa với con trai, bà Đức Hạnh khuyên con gái nên theo một lớp y tá để cấp tốc ra mặt trận.

- Không, thưa mẹ - Cô bé từng được nhiều tổng thống ôm hôn cự tuyệt.

- Sao? - Bà mẹ bàng hoàng.

- Máu và bom đạn là hai thứ con sợ nhất.

- Cuộc sống yên bình này có được là do những người đang lăn lộn trong máu và bom đạn đem lại.

- Chiến tranh không phải việc của đàn bà. Tạo hoá đã phân công. Đàn ông thích đánh nhau thì phải tự “làm lấy” những việc đó.

Bà Đức Hạnh run lên, mặt tái nhợt. Đất dưới chân như sụt lở:

- Mười tám tuổi mẹ dắt súng lục vào cạp quần đến tận đầu giường tên việt gian nhả đạn. Mười tám tuổi, mẹ nhẩy phắt lên bàn diễn thuyết về cách mạng trước hàng trăm đàn ông. Hai mươi tuổi mẹ đã là thượng cấp của lực lượng vũ trang cách mạng vùng Trại Dẻ. Vậy mẹ là đàn ông hay đàn bà?

- Mẹ là sản phẩm của một thời.

- Sao con không đem trong mình dóng máu của mẹ?

Nổi giận của bà Đức Hạnh “thối mầm thâm rễ” âm ỉ. “Con chim non” “đoá hoa tươi thắm của tương lai” cái con bé từng được hàng chục ông tổng thống ôm hôn mà thành đốn mạt thế này!

Ta đã chủ quan, đã buông lơi, không rèn rũa nó từ nhỏ. Đáng lẽ phải bắt nó vào trường Đoàn học chính trị, thì ta đã để nó tự chọn ngành kiến trúc.

Làm thế nào bây giờ. Không khéo ta mất một đứa con như chơi. Phải kịp thời có nhiều biện pháp giáo dục…

… Bờ sông Hồng. Chiếc com măng ca đít vuông xếp hàng chờ qua cầu phao. Từ Hà Nội đi Trại Dẻ phải qua ba cầu - ba trọng điểm bắn phá của máy bay Mỹ. Phải cho con Trinh biết mùi thế nào là chiến tranh. Phải cho nó sợ vãi đái ra khi trên đầu là bom. Nó đã quen là cô tiểu thư của căn hầm bê tông chắc chắn trong vườn Cổ Phong.

Ông Huy ngồi ở ghế trước. Trinh với bà Đức Hạnh ngồi ở băng sau. Chiếc com măng ca như con trâu lồng. Không thể không có chuyến đi này. Ủy ban nhân dân tỉnh quê hương có giấy mời. Cuộc mít tinh rất lớn để động viên tinh thần chiến đấu chống Mỹ cứu nước của nhân dân trong tỉnh, nếu có mặt của bà thượng cấp lực lượng vũ trang cách mạng từ hồi bí mất ở vùng này, cùng với vị nhân sĩ có tiếng cũng xuấ thân từ đây, sẽ tăng ý nghĩa. Vùng Trại Dẻ cửa rừng xưa là “cái nôi” của đội võ trang, nay lại là vùng sơ tán tránh bom Mỹ của các cơ quan đầu não tỉnh, đương nhiên là địa điểm của cuộc mít tinh lịch sử…

Xe qua hai cầu cửa ngõ Hà Nội trót lọt. Nhưng đúng lúc đến cầu thứ ba thì báo động. Cuộc oanh tạc của máy bay Mỹ chỉ chừng ít phút. Hai chiếc F105D bị dân gọi nôm na la “cổ ngỗng”, đi oanh kích bị gọi là “cắn trộm” nhưng cầu sắt không việc gì, và chúng cũng chuồn êm không xây sước. “Chủ” và “khách” đều an toàn.

Chiếc ba ri e đã được nâng lên.

Mùi khói khét vẫn bốc quanh đây. Bà Đức Hạnh quan sát Trinh. Nét mặt nó vẫn thản nhiên. Bà thấy tức giận. Bà muốn cho nó phải sợ vãi đái ra để trả thù những luận điểm của nó.

Xe chớm vào cầu, kinh ngạc, sững lại, cài số lùi. Cái gì? Thế này là thế nào? Bà Đức Hạnh vội chạy xuống trận địa pháo cao xạ 37 ly bên cạnh hốt hoảng:

- Có một anh công an bị trói trên cầu, gần như đang chết ngất.

Người trung uý đại đội trưởng mỉm cười, quay lại “đàn em” hạ lệnh:

- Lên cởi trói…

- Thế là thế nào?...

Một người lính giải thích:

- Thằng công an bảo vệ cầu đó ác lắm. Hôm qua nó bắt một bà cắt cỏ phải bò bằng “bốn chân” qua cầu. Cỏ thì tịch thu ném xuống sông. Lý do: bà dám lẻn qua cầu giờ giới nghiêm để đi cắt cỏ bên kia sông. Thủ trưởng của tôi “anh hùng thấy sự bất bằng nào tha” đã ra lệnh trói nó trên cầu cho nó một phen hú vía. Máy bay đến oanh tạc, không kip cởi - Anh lính quay sang người trung uý - Nhưng mà kỳ này thì thủ trưởng mất chức, mất quân hàm đấy thủ trưởng ạ… Nó sẽ kiện…

- Mất thì thôi. Xin nhường người khác đến đây thường trực chiến đấu 24/24 bên cầu. Tao xin xuống làm chiến sĩ. Và tao cứ chiến đấu mãi, cứ bắn rơi máy bay mãi là tao khắc lại lên chức.

Máu lính! Đúng là máu lính ngang tàng ngoài mặt trận. Trên xe, mọi người đều bình luận. Bà Đức Hạnh thì cho rằng cậu đại đội trưởng này phải bị kỷ luật nặng. Trinh thì ngược lại, nên cho anh ta lên chức tiểu đoàn trưởng. Đây, chính là dáng nét của người anh hùng. Ông Quang Huy thì cho rằng hai bên đều nên “rút kinh nghiệm” nhưng không nên cách chức ai. Đại đội trưởng pháo cao xạ đối mặt với máy bay Mỹ ở đây bao nhiêu ngày, đã quật ngã F105D Mỹ, đã có kinh nghiệm chiến đấu. Cử người khác đến bỡ ngỡ, chưa có kinh nghiệm chiến đấu, có khi cầu bị gẫy oan. Xét cho cùng cấp bậc của anh đại đội trưởng chẳng quan hệ gì đến ai lắm. Nhưng cầu gẫy thì quan hệ đến tất cả mọi người.

- Nhưng như thế còn đâu là kỷ luật quân đội?

Thế là chỉ trong một xe, đã có ba phe. Đời, ở đâu cũng thường có ba phe…

Cuộc mít tinh lịch sử tổ chức trong một khu rừng thuộc vùng Trại Dẻ tầm tám giờ tối. Những năm đầu chiến tranh người ta còn ngây thơ đến mức tưởng máy bay chỉ oanh tạc được vào ban ngày, có nắng chói chang mới nhìn thấy mục tiêu. Ban đêm an toàn. Quả tình thời gian đầu “giờ oanh tạc” thường vào giữa trưa.  Biết đâu sau này bọn “không tặc” lại trái khoáy chỉ đánh vào ban đêm. Đêm nào cũng đánh, còn ngày an toàn. Chúng có một sứ “máy móc cứng đờ” nào đó, hoặc một sự “đùa rỡn” nào đó.

Hội trường dựng vội bằng tre nứa như hồi chống Pháp ở Việt Bắc, nhưng nghi lễ thì đã khoa trương hình thức.

Trinh ngồi dưới chăm chú nghe Hảo đọc diễn văn. Tư thế ông phó bí thư thường trực tỉnh uỷ trẻ măng khá chững chạc. Giọng điệu của một người có khả năng hùng biện - hiện tượng hiếm trong dàn cán bộ chỉ lo hành động là chính.

Hảo quá quen thân với gia đình Trinh. Chưa bao giờ cô thấy Hảo oai vệ như lúc này. Giọng anh sang sảng, gương mặt sáng bừng trong ánh pha đền đầu vẻ sắt đá, cương nghị. Làm sao mà một “chú” trẻ măng kia lại có cái chức vụ “già sụ” thế - Trinh bật cười. Oai thật, đúng là đại biểu duy nhất của thế hệ trẻ trong hàng ngũ các nhà lãnh đạo. “Xuất thân” là chú “tiểu đồng” của “cậu công tử” cha mình. Chú liên lạc của bà “Nữ tướng cách mạng” mẹ mình. Tuổi tham gia hoạt động cách mạng chỉ kém tuổi đời 6, 7 năm, hèn nào!

Tiếng Hảo vẫn sang sảng đầy sức cổ động trên loa. Ánh đèn rọi nổi hình khối. Từ Hảo toát ra một cái gì gợi tả những thuộc tính của người có năng khiếu làm chính trị trong cơ chế quan liêu.

Hảo được cái vị trí cao sang kia là xứng đáng hay là sự chọn lầm của lịch sử - Trinh chợt nghĩ.

Bài diễn văn đã chấm dứt. Những cuộc mít tinh lớn kiểu này ở tỉnh lẻ thường phải có chương trình tổng hợp, vì người ta quen quan niệm nó như… Hội. Nên phải có các ca sĩ đón từ thủ đô về trình bày những ca khúc chính trị hừng hực khí thế. Rồi lại có phiếu lĩnh tặng phẩm gồm các mặt hàng khan hiếm: kẹo bánh, vải, xà phòng… Đấy là chưa kể các đại biểu đều đã được ăn liên hoan lúc 5 giờ chiều trước khi tưng bừng vác cờ hoa, xếp hàng từng khối tiến vào hội trường.

“Đánh mõ không bằng gõ thớt”, câu thành ngữ xúc phạm nhưng trong thực tế người ta cứ phải lặng lẽ làm theo…

Sáng hôm sau, Tỉnh uỷ tiếp tân chính thức hai vị thượng khách: ông bà Đức Hạnh. Người chủ trì: Hảo. Tình huống cũng oái oăm. Trinh quan sát thấy Hảo có sự uy nghiêm của một người “phương diện quốc gia” theo “nghi lễ ngoại giao”. Mặc khác là sự kiêu hãnh của kẻ từ “bùn đất” vươn lên, thành công trong cuộc đời. Cứng nhắc đúng phép lịch sự ngoại giao, nhưng lại phải điểm xuyết sự “thân tình người nhà” giả vờ. Hảo đủ sự thông minh để không kênh kiệu, nhưng đồng thời bắt hai người chủ cũ (hai loại chủ khác hẳn nhau) phải tôn trọng đúng mức vị trí của mình.

Ông Quang Huy khá hồn nhiên và không nhất quán trong thái độ, làm bà Đức Hạnh nhiều lúc phải giật áo ông. Lúc ông trịnh trọng như đang hội đàm quốc tế (thói quen nghề cũ hồi chính phủ lâm thời 1946), lúc ông gọi phắt phó bí thư thường trực tỉnh uỷ bằng tên trống không: Hảo! (Y như hồi ông sai nó vào rừng bẫy chim).

Bà vợ uyển chuyển khôn khéo hơn. Đoán chắc rằng bà thượng cấp dữ dẵn này từng bạt tai thằng bé liên lạc khi không được việc. Nhưng bây giờ thì chỉ còn là tình đồng chí bình đẳng, tình chị em sống chết có nhau thuở hàn vi. Mừng cho “Cậu” thành công. Kiêu hãnh chung. Tất nhiên là “cậu” cũng chả quên chị là “thượng cấp” dìu dắt cả một lớp đàn em, giờ đều là cán bộ lãnh đạo trong tỉnh. Chị sẽ còn ủng hộ, nâng đỡ cậu trong khẳ năng hiện nay của chị. Chị là “đàn chị cách mạng” khác hẳn cái “lão” nhân sĩ Quang Huy nguyên chủ đồn điền.

Hảo cùng khách đi thăm lại các cơ sở hoạt động cũ ở Trại Dẻ (chứ không phải là đưa ông chủ Quang Huy thăm lại đồn điền của mình). Hang đá, khe núi, tàng cổ thụ nơi đội võ trang đứng nghe bà nữ tướng hạ lệnh đi phá kho thóc Nhật chia cho dân nghèo. Sân bóng đá “nửa mùa” cậu cử Huy xây dựng thành một “di tích” vì tá điền mít tinh lớn ở đây đòi người cày có ruộng. Nhà khách đồn điền, nơi tên quản lý phải đền tội khi đội bảo vệ của hắn đụng độ với lực lượng võ trang cách mạng.

Nhà khách -  toà  vi la có sảnh đường lớn và mười phòng biệt lập bây giờ vẫn là ngôi nhà có kiến trúc đẹp nhất ở đây. Huyện uỷ xưa lấy làm trụ sở. Giờ tỉnh sơ tán về, huyện nhường tỉnh làm khách sạn giao tế.

- Không được nhìn bằng con mắt hoài niệm của ông chủ - Bà Đức Hạnh cảnh cáo chồng.

- Không! Tôi “tham quan” nhà khách của tỉnh đấy chứ.

- Tôi và nhóm võ trang đến bậc tam cấp kia thì phát hiện tên quản lý phục kích sau cửa. Không nhanh tôi bị hắn bắn gục… Trong một giây, súng tôi nhả đạn trước. Đội võ trang vào ào sảnh đường.

- Chỗ ấy ngày xưa tôi hay bày bộ ghế mây đánh cờ.

- Suỵt. Đã bảo không được nói kiểu đó - Bà Đức Hạnh lườm. Trinh phá lên cười nắc nẻ.

Lúc chia tay Trại Dẻ, bà Đức Hạnh cầm tay Hảo như mẹ cầm tay con trách móc:

- Anh tệ lắm. Sao lâu nay không ra chơi với chúng tôi. Chúng ta nên coi nhau như ruột thịt. Anh Hảo là gương sáng cho hai anh em Dục, Trinh noi theo. Dục thì đã nên người rồi, đang ở chiến trường. Còn Trinh vẫn non nớt lắm. Anh Hảo phải có trách nhiệm rèn cặp, giáo dục em. Hảo ạ, năng ra ngoài này chơi nhé. Anh đầy triển vọng. Đường công tác mở thênh thang trước mặt. Tôi có quen biết nhiều anh có trách nhiệm ngoài trung ương. Họ đang nhằm những người trẻ, có năng lực, để đào tạo lực lượng kế cận. Tôi có nhiều việc phải bàn với anh, giúp anh, giới thiệu anh. Điều đó còn quan trọng gấp trăm lần so với quan hệ tình thân gia đình. Đồng chí Bí thư tỉnh mình cũng sắp tuổi về hưu rồi còn gì nữa. Sức khoẻ có vẻ yếu. Bao nhiêu năm đế quốc tra tấn giam cầm. Phong trào cần người trẻ tuổi nối tiếp. Anh hiểu tôi nói chứ…

Chuyến về, lại qua ba cầu trọng điểm bắn phá. Thực lòng bà Đức hạnh lại mong gặp một trận oanh tạc (nhưng không ai bị thương) để cho mọi người ở Hà Nội (cơ quan bà và cơ quan ông) thấy đây thực sự là một cuộc đi công tác gian khổ nguy hiểm như ra trận, chứ không phải đi mít tinh hội hè.

Nhưng “không may”, máy bay Mỹ “mất mặt”, không thấy...

- Ông này, tôi có chuyện muốn bàn - Về đến nhà, bà Đức Hạnh nửa đêm đánh thức chồng dạy.

- Việc gì, để đến mai.

- Không. Mai tôi bận họp cả ngày. Phải nói bây giờ. Ông có ý nghĩ gì về thằng Hảo không?

- Nghĩ gì?

- Nó khá quá... Cả nước này chưa thấy một ông phó bí thư tỉnh uỷ trẻ thế. Nó sẽ còn tiến xa.

- Có thể, mà cũng chưa chắc.

- Sao nó chưa có vợ nhỉ. Tuổi cứng lắm rồi.

- Không biết.

- Chắc tại quá say mê công tác, quên hết. Cấp uỷ của một tỉnh, bận lắm. Ngôi sao sớm quá, việc yêu đương đâm ra cũng khó chứ chả đùa. Nhất nhất phải giữ gìn. Sao mấy năm trước nó không lấy nhỉ.

- Chắc là bận học, quá lo nghĩ chuyện học. Lúc làm Bí thư tỉnh đoàn mới văn hoá lớp bốn. Lao vào học bổ túc công nông hết trung học. Rồi lại vào học viện chính trị, còn đâu thời gian...

- Tôi muốn gả con Trinh nhà mình cho nó, ông thấy thế nào – Bà Đức Hạnh không úp mở.

Ông Huy kinh ngạc, không kịp phản ứng.

- Thế nào, ông nói thật “cảm tưởng” của ông cho tôi nghe xem nào?

- Chuyện này chủ động ở phía con trai chứ.

- Không! Thằng Hảo hiện không còn ai thân thích. Thực ra nó là con hoang, không bố - Bà nói nhỏ - Chuyện đó ông biết rõ hơn tôi. Mẹ nó cũng đã chết từ lâu. Tôi muốn coi nó như con. Mà thực tôi cốin như con từ lúc nó làm liên lạc cho tôi kia. Có điều bận bịu, rồi cũng nhãng ra, xa cách. Không ngờ thằng bé khá quá. Hồi nó làm liên lạc, tôi chưa thấy hé ra tư chất gì đặc biệt. Hôm qua nhìn nó trên diễn đàn tôi mới giật mình. Ngay lúc đó tôi loé ra ý nghĩ này. Nó lấy con Trinh nhà ình thì “đồng bộ” êm xuôi không chê vào đâu được. Thuận đủ đường.

- Sợ hơi nhiều tuổi.

- Không. Vừa. Rất vừa. Trai hơn gái chục tuổi là chuyện thường.

- Nhưng chuyện này phải do chúng tự giác tìm đến nhau chứ.

- Ông thật mơ hồ. Cái gì trên đời này mà chả phải “tổ chức”. “Cho tôi một tổ chức, tôi sẽ sắp xếp lại thế giới” – Ông có nhớ câu danh ngôn ấy.

- Nhưng bà làm thế có vẻ trái khoáy, trật khớp.

- Tôi đã tìm được lý do biện hộ cho mình. Tôi coi nó như con. Tôi là người mẹ tinh thần của nó.

- Là “đồng chí” chứ!... Nhưng tại sao “người mẹ tinh thần” lại mai mối “đứa con tinh thần” lấy “đứa con xương thịt” của mình.

- Đây không phải là lúc ông bông đùa. Cái thân ông nữa đấy. Không có tôi bắt mối giác ngộ ông, lấy ông hồi ấy thì tá điền nó chả treo cổ ông lên rồi ấy à. Chứ lại còn được nói tiếng tây làu làu với Xanhtôny và phái bộ Pháp năm 46! Rồi thì uỷ viên nọ, nhân sĩ kia danh giá như bây giờ. Tôi đùa với ông đấy à!

- Tôi sợ con Trinh có bạn bè ở trường Đại học. Hảo là típ người xa lạ với nó.

- Nó chui trong bụng tôi ra, tôi còn đây, tôi phải quyết định mọi thứ có lợi nhất cho cái gia đình này.

- Tuỳ bà. Tôi thế nào cũng được.

- Nhưng ông phải về phe với tôi không được trung lập. Phải cho nó thấy đây đã là nghị quyết chung, nó chỉ có thực hiện. Không có đường thoái lui. Tôi còn lạ gì con Trinh. Chắc nó ưa típ người đẹp giai hào hoa phong nhã. Hào hoa phong nhã có mài được ra mà uống không? Hảo có cái mà thanh niên cả nước này không ai có. Ai bằng ấy tuổi đầu mà đã là Phó bí thư tỉnh uỷ. Cái chức bộ trưởng với nó sẽ không khó khăn gì. Đã đến lúc gia đình mình, tôi, ông và nó hỗ trợ bổ xung nhau. Chứ ông tưởng bộ có được chút sự nghiệp, chức vị như tôi và ông, là từ giờ cứ ngồi rung đùi bình chân như vại, ngủ gật, chờ thời gian thâm niên lên cấp đấy phỏng. Nhầm lắm. Ông mù mờ lắm. Đời là một cuộc chạy đua, ai yếu sẽ tụt lại dù lúc đầu anh xuất phát trước.

- Tôi bắt buộc phải “bị vong lục”: Nhỡ thằng Hảo không đồng ý con Trinh thì sao?

- Thì phải làm cho nó đồng ý. Cũng như ông lúc đầu đâu có muốn theo cách mạng. Nhưng tôi đã làm cho ông phải theo – Bà Đức Hạnh bộc lộ khiếu khôi hài với chu kỳ chừng ba năm có một câu nói hóm hỉnh.

- Không khéo là thành bi kịch đấy.

- Vênh váo, trật khớp ban đầu; nhưng cỗ máy khổng lồ của cuộc đời sẽ nghiền nát, đưa vào khuôn khổ êm xuôi. Cũng như tôi và ông đấy. Ban đầu ai nhìn vào mà chả thấy vênh. Vậy mà rồi đâu ra đấy.

Ông Quang Huy bật diêm hút thuốc. Bà vợ kết luận:

- Coi như tôi đề ra chủ trương, ông đã thông suốt. Người thực hiện trực tiếp bây giờ lại phải là ông, chứ tôi đứng ra thì lại kém hiệu quả. Cũng như tiếng nói của ông có tác dụng trong tâng flớp nhân sĩ trí thức hơn là tiếng nói của người lãnh đạo đề ra chủ trương cho ông. Đời bao giờ cũng thế. Con Trinh hợp với ông. Giống ông từ ngoại hình đến tâm tính. Vì vậy tiếng nói của ông có trọng lượng. Ông phải vận động nó. Tất nhiên tôi đứng sau “hậu trường” chỉ đạo. Ông hiểu tôi nói không?

- Hiểu.

- Hành động ngay, không do dự. Phải quyết đoán sẽ thành công.

- Bà thì chỉ nghĩ đến “thành công”, không nghĩ đến “con người”.

- Không lý sự vớ vẩn. Lý sự là vô cùng. Chỉ có hành động và hành động để đạt mục đích...

*

* *

Đơn vị nhỏ của Dục về đóng trong buôn Pơ lang hẻo lánh lấy đó làm một điểm hậu cứ trong sơ đồ chuẩn bị chiến dịch lớn toàn vùng.

Buôn nghèo kinh khủng, toàn dân ăn sắn và bột ngô. Chỉ hoa Pơlang là nhiều, đầy trời đỏ ối. Những cây Pơlang đại thụ khổng lồ giao cành che khuất cả nền trời. Biến thành một bầu trời hoa, một bầu trời lửa...

Dưới bầu trời ấy là những mái nhà Êđê dài mênh mông nằm song song nhau trên bãi cỏ.

Không ai biết tiếng Kinh. Và cũng không thấy ai nói. Lầm lầm lì lì, ít nói đến ngạc nhiên. Những ông già đóng khố, da trần dầy xạm như da trâu. Những cô giá không có áo, còn trẻ, da mịn căng, vú no tròn như quả trên cành. Nhưng tất cả đen thui. Những cô gái tóc rối bù, mặt nhọ nhem, không tắm, vì cao nguyên hiếm nước, thản nhiên đứng trần truồng nhìn đoàn bộ đội tiến vào.

Sao trên mặt đất này, năm tháng này, mà ở đây còn có những con người chưa chế tạo được cái che thân.

Dục thấy đau xót.

Dục càng kinh hoàng hơn khi thấy có những cô gái cười hở toàn lợi đỏ hỏn. Răng bị chém chặt gẫy lởm chởm và tai bị căng ra như tai voi. Tục “cà răng căng tai” man rợ vẫn còn.

Giống người cực khôn ngoan; nhưng giống người khi bị quỷ ám cũng cực ngu tối, thua cả những con nai con hoẵng, vì nai hoẵng chẳng bao giờ lại tự bày đặt ra những tập tục hành tội mình đau đớn như thế.

Giải thích thế nào về hiện tượng này, nai hoẵng và nói chung động vật không bao giờ lại nghĩ ra mọi cách để tự tiêu diệt giống nòi mình. Nhưng con người từ lúc phát sinh đến giờ thì gần như một nửa trí lực giành cho việc tiêu diệt chính giống nòi của mình. Thanh gươm giơ lên một lần chỉ rụng được một đầu người, mệt lắm... Phải có quả bom nguyên tử, ấn nút bằng ngón tay trỏ (năng lượng chỉ tốn một mili calo) giết được cả vạn người.

Với “thuộc tính” ấy của giống người thì việc các cô gái Êđê tự chặt hàm răng của mình đi cũng không có gì khó hiểu.

Dục ở nhờ trong một ngôi nhà dài, đông lúc nhúc tới gần một trăm người, đủ loại già trẻ lớn bé hỗn độn. Một gia tộc. Trưởng tộc là một bà già 80 tuổi ngồi bất động suốt ngày bên bếp lửa cạnh chiếc chiêng cổ và chiếc ché Túc trị giá bằng hai con voi, tượng trưng cho quyền lực phong tục; chỉ huy nhất nhất mọi việc trong nhà. Các thế hệ con chái chút chít từng cặp sáng đi làm gì đều do bà phân công, lấy được từ trong rừng về cái gì đều đem đến nộp cho bà, ăn uống gì do bà chia cho.

Khi loài người đã đạt đến nền “Văn minh” tốn một mili calo năng lượng cơ bắp ngón tay có thể giết được cả vạn người; thì ở đây thời gian ngưng đọng, lịch sử vẫn ở chế độ mẫu hệ.

Chồng bà “trưởng tộc” là một thanh niên chừng hai mươi tuổi. Cậu cũng suốt ngày bên vợ, uống rượu chung ché túc, kề cận đúng tư thế địa vị người chồng.

Cặp vợ chồng lạ đời có thật, mà lại không phải là quá hiếm hoi ở nơi có tục “gả nối dây” như ở đây.

Bà trưởng tộc khi còn là cô gái mười tám tuổi đã cưới một người đàn ông cùng tuổi về đây đẻ ra một chục người con. Chồng chết, họ nhà trai đem cậu em sang “gả nối dây”. Bà có người chồng thứ hai. Cậu em lười nhác, yếu ớt “không đáp ứng được tình cảm” của bà, mặc dù bà đã đẻ thêm với cậu ba bốn đứa con nữa. Người đàn bà mãnh liệt ghê gớm ấy đuổi cậu đi. Lần thứ hai, họ nhà trai lại bị nguy cơ “đứt dây”, phải đi mua một người, đàn ông ở vùng khác sang gả “chắp nối dây”. Người chồng số ba lại chết sau mười năm chung sống. Họ nhà trai cuối cùng phải “điều” đứa cháu mới 15 tuổi sang gả cho bà để giữ lấy toàn bộ của cải chiêng ché. Bởi khi “đứt dây” thì số của cải ở nhà bà “Mẫu hệ” kia sẽ thuộc về một “dây” khác nếu dâu đó có đàn ông gả làm chồng cho bà. Đàn bà Êđê như “vua mẹ” lúc nào cũng phải có chồng. Và có ngay tức thì. Người ta bàn chuyện chồng mới ngay bên quan tài chồng cũ còn quàn trong nhà. Định đoạt xong rồi, mới đem thi hài đi chôn...

Cậu bé 15 tuổi thành chồng bà trưởng tộc đã năm năm nay. Tất nhiên là bà không thể đẻ được nữa. Nhưng đêm đêm, hai người vẫn phải nằm cùng giường theo đúng nghi lễ, có ôm ấp và có giao phối.

Dục bị xúc động ghê gớm về số phận khổ đau của con người ở cái buôn bị tiến hoá lịch sử bỏ quên này.

Đêm nằm nghe tiếng máy bay xiêu âm cánh cụp cánh xoè của Mỹ bay trên nóc nhà đài, một cảm giác khó tả không thể gọi tên, dâng lên trong lòng Dục.

Tại sao nền văn minh nhân loại không chiếu rọi vào đây, hoặc những nơi tương tự thế này, mà lại nhẩy vọt theo cái hướng quái ác của những chiếc máy bay siêu âm mang bom kia?

Tiểu đội trưởng của Dục là một gã hạ sĩ già thuộc típ người tướng cướp đi theo quân giải phóng nhưng vẫn giữ bản chất tướng cướp. Cấp chỉ huy không coi gã là đồng chí cùng đội ngũ, nhưng tội gì không dùng cái “tài tướng cướp” của gã để chĩa về đối phương.

- Mày suy nghĩ cái gì hở thằng mặt búng ra sữa kia – Gã bảo Dục - Việc gì đến mày mà mày nghĩ ngợi. Còn cái thân mày nữa đấy. Ra trận đánh dấm không ra gì thì liệu thần hồn đấy con ạ...

Gã kể khơi khơi các “chiến công” của gã, chuyện nào cũng phải tục tĩu, gã mới “diễn xuất” được.

- Nghe đây, lũ tân binh nhóc con... Tao lọt vào tận buồng riêng ngài đại tá cộng hoà. Vợ chồng ngài đang bật đèn nhấp nháy đủ mầu để vừa ngủ vừa ngắm thân xác nhau. Tao từ dưới gầm giường chui ra thộp cổ thằng chồng bóp chết rồi làm “sứ mệnh” thay nó... Hì hì... Khoái quá...

Khi “sứ mệnh” xong, bên dưới rút lên thì bên trên lưỡi dao của tao cũng lút cán trong bầu vé nõn nà của nó.

- Đồ dã man - Mọi người chửi.

- Nhưng con mụ đó là phản động – Gã huy động vốn tiếng chính trị để chống đỡ.

- Thôi đại xá cho tao... Có những cái hoàn toàn phi chính trị chứ mày. Cũng như bọn con gái Êđê đi dân công tải đạn đấy. Ngủ với nó tha hồ. Đội trưởng kiểm điểm nó, nó bảo “Cái đó của tao chứ của cách mạng đâu mà cách mạng kiểm điểm” Hì hì...

- Thằng khốn nạn. Thằng phản động.

- Sư cha bọn đạo đức giả chúng mày. Phản động mà tao từng giết hàng chục tên sĩ quan Mỹ nguỵ. Cách mạng như chúng mày đã làm rụng được chiếc lông chân của nó chửa... Kỳ này ông khoán, thằng nào không “đặc công” được vào căn cứ địch lấy đầu sĩ quan Mỹ nguỵ về đây ông tử hình cho hết nói phét... Cách đây một tuần, tao lập chiến công to, nhưng về phải dấu không dám báovvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv